|
||||
|
Makale
“AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE’DE BÖLGESEL KALKINMA POLİTİKALARI VE BÖLGESEL KALKINMA AJANSLARI”
BURCU UĞUŞ
1.GİRİŞ
Son yıllarda dünyadaki küreselleşme dinamiklerinin etkisiyle, ekonomik, toplumsal ve siyasal yapılanmalar büyük bir değişim içine girmiş, değişimin kuramsal ve pratik nedenlerini açıklamaya yönelik olarak bazı kavramlar ön plana çıkmıştır. Yaşanan bu dönüşümün boyutlarını açıklamada dört farklı aşama öne çıkmaktadır. Bunlar sırasıyla; sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş, Fordist üretimden esnek üretime geçiş, ulus-devletlerin dünyasından küreselleşmiş dünyaya geçiş ve modernist düşünceden post-modernist düşünceye geçiştir.[1] Bu değişimlere paralel olarak sürdürülebilir kalkınma kavramının ortaya atılması ve bu kavram doğrultusunda dünya çapında alınan önlem ve gerçekleştirilen uygulamalar, bölgesel kalkınma politikalarının da sürdürülebilirlik boyutunda ele alınmaya başlanmasına neden olmuş ve böylelikle Bölgesel Kalkınma Ajansları (BKA) da ortaya çıkmıştır. Bölgesel ölçekte ekonomiyi canlandırmak, örgütlemek ve geliştirmek temel amaçlarıyla kurulan bu kurumlar, özellikle Avrupa Birliği üyesi ülkelerde, Birliğin de teşvikiyle, oldukça gelişmiş bir yapı sergilemeye başlamışlardır. Bu bağlamda, AB üyesi devletlerde faaliyet gösteren ve bölgelerine sağladıkları kazanımların boyutlarıyla tüm dünyaya örnek teşkil eden pek çok başarılı bölgesel kalkınma ajansı, günümüzde, Türkiye gibi bu konuda henüz etkili bir adım atamamış ülkelere örnek teşkil etmektedir.
Bu gerçekten yola çıkılarak, AB’ye üyelik yolunda yoğun çaba sarfeden Türkiye için Bölgesel Kalkınma Ajansları’nın öneminin, Avrupa’dan başarılı BKA örnekleri ile altının çizileceği bu çalışmanın birinci bölümünde; Bölgesel Kalkınma Ajansları’nın tanımı ve fonksiyonlarından bahsedilecek; Bölgesel Zeka(Regional Intelligence) ve Bölgesel Yenilik(Regional Innovation) kavramlarının BKA’lar bağlamında incelemesi yapılacaktır.
Çalışmanın ikinci bölümünde; AB’nin benimsediği Avrupa Bölgesel Kalkınma Politikası açıklanacak ve AB dahilinde faaliyet gösteren BKA’lar ile ilgili temel bilgiler verilecektir. Ayrıca başarıyla faaliyet gösteren 3 ayrı bölgesel kalkınma ajansı olan , Almanya’dan Stuttgart Bölgesel Kalkınma Ajansı, Avusturya’dan Viyana Bölgesel Kalkınma Ajansı ve İngiltere’den Güney Batı (South West) Bölgesel Kalkınma Ajansı’nın Türkiye’ye örnek teşkil edecek faaliyetlerinden kısaca söz edilecektir.
Çalışmanın son bölümünde ise; Türkiye’nin Bölgesel Kalkınma Politikası ve BKA oluşturma çabaları ele alınacaktır. Ayrıca BKA’ların Türkiye’ye neler kazandıracağı da tartışılacaktır.
2.BÖLGESEL KALKINMA AJANSLARI
1960lı yıllarda hüküm süren firma merkezli, standartlaşmış, teşvik sisteminin esas olduğu devlet destekli Keynesyen bölgesel politikaları; az gelişmiş bölgelerde istihdam ve geliri arttırmaya yardımcı olmuş ancak gelişmiş bölgelere kıyasla verimliliği arttırmakta başarısız olmuştur. 1970li yıllarda ortaya çıkan petrol krizi ile başlayan süreç, 1980li yılların sonlarına doğru geleneksel merkezden bölgeye, tümdengelimci politikaların yerini bölgeden merkeze yani tümevarımcı politikalar almış ve bölgesel kalkınma politikaları önem kazanmıştır. Bölgesel kalkınma politikalarının bu derece önem kazanması bu politikaların daha organize bir şekilde sürdürülebilirliğini sağlayacak ve o bölgeyi iyi tanıdığı için bölgenin ihracatına ve doğrudan dış yatırım çekme potansiyeline olumlu etkileri olabilecek yerel kurumların yani Bölgesel Kalkınma Ajansları’nın (BKA) önemini artırmıştır.[2]
2.1. BKA’nın Tanımı ve Fonksiyonları
Bölgesel Kalkınma Ajansları (Regional Development Agencies) birçok Avrupa ülkesinde 1950'li ve 1960'lı yıllardan bu yana bölgesel ölçekte ekonomiyi canlandırmak, örgütlemek ve geliştirmek üzere faaliyet gösteren kurumlardır. BKA'lar, kamunun finansman sağladığı bölgesel ekonomik gelişmeyi özendirmek üzere tasarlanmış; çalışma alanı merkezi ve yerel hükümetlerin dışında olan kurumlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu ajanslar, aynı zamanda yerel ekonomide yer alan farklı firmaları ve kurumları bölgesel bir ortak hedef çizgisinde birleştiren bölgesel kalkınmanın gerçekleşmesi için önemli rol oynayan kurumlardır.
Genel olarak bu kurumların içsel örgütlenmesinin ikili bir yapısı bulunmaktadır. Bu örgütlenme hedefe, bütçeye ve insan kaynaklarına göre düzenlenir. İkili yapıdan ilki Genel Kurul, Yönetim Kurulu, Denetleme Komitesi ve Genel Müdür gibi temel öğelerden oluşan yasal bir yapı, ikincisi ise belli bir konuyu ele alan çalışma grupları veya teknik konuları inceleyen komiteler olabilmektedir. [3]
BKA'ların en belirgin hedefi, belirli bir bölgenin ekonomik kalkınmasıdır. BKA'ların hedefleri, uzun dönemli bölgesel ekonomik kalkınma için uygun koşulların yaratılması gibi açılardan ekonomik; bölgenin çekiciliğini arttırmak açısından çevresel; bölgenin sosyo-kültürel değerlerinin geliştirilmesini sağlama gibi açılardan sosyal olarak sınıflandırılabilir.
BKA’lar kuruluşlarına temel teşkil eden öğeler açısından da genel bir sınıflandırmaya tabi tutulabilirler. Bu açıdan dünyanın değişik ülkelerinde farklı bölgelerde kurulmuş olan farklı tipte Bölgesel Kalkınma Ajansları bulunmaktadır. Bunlar şöyle sıralanabilir:
· Devlet tarafından yaratılan BKA’lar : İrlanda – Shannon Development
· Sadece BKA oluşturmak için çıkarılmış yasalarla yaratılan BKA’lar : İngiltere’ deki 9 adet BKA
· Bölgeselleşme bağlamında yaratılan BKA’lar : İspanya, Fransa, Almanya
· Yerel ortaklıklar altında yaratılan BKA’lar (Ticaret Odaları, İşçi Birlikleri vb…) : İtalya ve Portekiz.
· Devlet yönetiminden ayrılarak kurulan BKA’lar : Fransa
· Doğrudan Dış Yatırımı çekmek üzere ihtisaslaşmış BKA’lar : Stuttgart Bölgesel Kalkınma Ajansı
BKA’lar ne şekilde kurulmuş olursa olsun, üzerinde çalıştıkları konular aynıdır. Bu noktada BKA’ların stratejik girişimleri genel itibariyle beş ana grupta toplanmaktadır:
1) İş alanlarına finansal yardım,
2) İş ve iş ile ilgili faaliyetlere çalışma alanları sağlanması,
3) KOBİ'lere danışmanlık, yardım ve destek sağlanması,
4) Bölgenin uzun vadede kalkınma kapasitesini artırma projeleri,
5) Sosyal gelişmeler.
Aynı şekilde Bölgesel Kalkınma Ajansları’nın faaliyetleri de altı ana grupta sınıflandırılabilir.
1) İçsel kalkınma,
2) Yabancı yatırım çekimi,
3) Girişimlere verilen hizmetler,
4) Yerel ve bölgesel yetkililere verilen hizmetler,
5) Eğitim hizmetleri,
6) Uluslararası faaliyetler.
Yabancı yatırım çekimi ile ilgili faaliyetler BKA'ların büyük çoğunluğu tarafından önemsenmektedir. BKA'lar bölgelerine sermaye çekmek için değişik araçlar kullanırlar. Bu araçlar ya doğrudan yurt dışında bir ofis kurmak ya da dolaylı olarak ihtisaslaşmış ulusal kurumlarla işbirliği, bilgilendirme kampanyaları, ihtisaslaşmış ticaret fuarlarına ve sergilere katılma gibi faaliyetlerdir.
Kalkınma ajanslarının etkin olabilmesi için bölgelerindeki yerel gruplarla da yakın bağlantılar kurmaları gerekmektedir. Bu bağlantılar BKA'ların finansman desteği alabilmeleri ve uygulamalarının kalıcı olabilmesi için gereklidir.[4]
Birçok BKA'nın finansal kaynakları yardımlardan oluşmaktadır. Avrupa ülkelerindeki BKA'ların bütçelerinin kaynakları, hizmet ettikleri alanın büyüklüğüne, yasal yapılarına ve sundukları hizmetin kapsamına göre farklılıklar göstermektedir. Birçok Avrupa ülkesinde yerel ve bölgesel yetkililer tarafından oluşturulan BKA'lar ödeneklerini kendilerini destekleyen politik yapılardan almaktadırlar.
Değişen küresel ve rekabetçi yeni dünya düzeninde, BKA’ların önemi günden güne artmaktadır. Faaliyet gösterdikleri bölgenin sosyal, ekonomik ve çevresel yapısını iyileştirerek bölgesel kalkınmayı sağlayan BKA’lar, sürdürülebilir bölgesel kalkınma kavramının ön plana çıktığı günümüzde gelişmiş ülke olmanın anahtarlarından biri haline gelmektedir.
2.2. Bölgesel Zeka (Regional Intelligence) Kavramı ve BKA’lar
Bölgesel Zeka kavramı, Avrupa’daki tüm Bölgesel Kalkınma Ajansları’nın üyesi olduğu EURADA (European Association of Development Agencies)’nın, “Economic Intelligence (İktisadi Zeka)” kavramından yola çıkarak oluşturduğu bir kavramdır. Bu kavramı oluşturmaktaki amaç, tüm Avrupa devletlerinde faaliyet gösteren BKA’lar için gelecek on yılı kapsayan bir projeksiyon sağlamaktır.
İktisadi Zeka kavramı; tüm organizasyonların orta ve uzun vade kararları için stratejik önem teşkil eden bilgilerin toplanması ve yönetilmesini içermektedir. Makro anlamda tüm bir ekonomi için dile getirilen bu kavram, bir bölgenin ekonomisi için indirgendiğinde karşımıza “Bölgesel Zeka (Regional Intelligence)” kavramı çıkmaktadır.[5]
Küreselleşme, yayılan bilgi ve iletişim teknolojileri, tedarikçiler ve alıcılar arası ilişkilerdeki değişim, Müşteri İlişkileri Yönetimi’ndeki gelişmeler, kısalan ürün yaşam süreleri vb. özel işletmelere gün be gün gelen değişimlere hızlıca ayak uydurma zorunluluğunu getirmiştir. Pek çok büyük işletme ve organizasyon bu yöndeki ihtiyaçlarını karşılayabilmek için kendi bünyelerinde “Economic Intelligence” birimleri oluşturmuşlardır. Öte yandan “Bölgesel Zeka”, günümüzde sadece özel işletmeleri ilgilendiren bir kavram değildir. Kamuyu da aynı oranda ilgilendirmektedir.
Günümüzde Bölgesel Kalkınma Ajansları’nın, bu kavram sayesinde firmalara sundukları, kendi burunlarının ucundan daha ilerisini görmektir diyebiliriz. “Bölgesel Zeka” doğrultusunda bölgesel politika belirleyicileri, firmaların (özellikle mikro, küçük ve orta boy işletmelerin) hassas dönemlerinde zarar görmelerini engellemek üzere orta vadeye odaklanmalarını ve böylece ileriyi görmelerini sağlayarak işletmeler için stratejik bir önem kazanmaktadırlar. Kimi zaman firmalara rakiplerinin durumu, hareketleri vb. gibi önemli bilgileri de tedarik etmektedirler.
Bu anlamda “Bölgesel Zeka” firmalara soyut ve somut bir altyapı sunmaktadır. Toplanan sosyal, endüstriyel ve teknolojik bilgi, bölgenin gelecek kalkınmasına da katkı sağlamaktadır. Zaman zaman yeni niş’lerin oluşumunu beraberinde getirirken, bazen de içsel bir katkı olarak yeni teknolojilerin kullanımını ve yeni know-how oluşumunu mümkün kılmaktadır. Dışsal bir katkı olarak ise işgücü seçiminde yeteneğe odaklanılmasından ötürü bölgesel yeteneğin gelişimini ve bölgedeki firmaların başka bölgelere göçünün engellenmesini sağlamaktadır.
2.3. Bölgesel Yenilik (Regional Innovation) Kavramı ve BKA’lar
Bölgesel Yenilik Kavramı, ilk olarak, Avrupa’daki NUTS II ve NUTS III bölgelerinin bölgesel iş kalkındırma stratejilerinin geliştirilmesine ve güçlendirilmesine dayanan “Üçlü Bölgesel Girişimcilik Paktı” çerçevesinde “Yenilik Hareket Planı” başlığı altında gündeme getirilmiştir.[6] Bu bağlamda Bölgesel Yenilik kavramı; esas itibariyle bölgenin yenilikçi bir bilgi merkezi olması dolayısıyla bölgede bilgi yoğun ürün ve hizmetlerin yoğun olarak üretilmesi ve kullanılmasıyla ifade edilir.
Bir bölgede, güçlü ağ ve endüstri demetleri sayesinde işletmeler ve üniversiteler gibi araştırma kurumları arasındaki iletişim ve koordinasyon ne kadar fazlaysa o bölgede, bölgesel yenilik kavramından o denli bahsedilebilir demektir. Ayrıca bölgesel yenilik kavramıyla anılan Almanya’nın Stuttgart Bölgesi gibi bölgeler, bünyelerinde gerçekleştirilen ARGE harcamaları ve patent uygulamalarının nicelik ve niteliği açısından da diğer bölgelerden öndedirler. Örnek vermek gerekirse; 2004 yılında Stuttgart bölgesinde yapılan ARGE harcamaları 4,78 milyar Euro olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca Almanya’da her bölgeye ortalama bir adet yenilik konusunda rekabet edebilen bir merkez düşerken, Stuttgart Bölgesi’nde tam 6 adet yenilik yaratan merkez bulunmaktadır.[7] Dolayısıyla bu bölge, “Bölgesel Yenilik” kavramına verilen en önemli örnektir.
Bölgesel Yenilik kavramının bir bölgede oluşturulması, geliştirilmesi ve uygulanması açısından Bölgesel Kalkınma Ajansları ayrı bir öneme sahiptir. BKA’lar, yerel ağları geliştirerek hem bölgedeki firmaların rekabetçiliğini arttırır, hem de yenilikçi girişimleri teşvik ederek, bunlara uygun ortamı sağlamak üzere bölge ekonomisinin makro anlamda stabil olmasını sağlarlar. Ayrıca, bölgenin yenilik ve yaratıcılık seviyesini yükseltmek üzere “Bölgesel Yenilik Politikaları” geliştirir ve uygularlar.
3. AVRUPA BÖLGESEL KALKINMA POLİTİKASI VE BAŞARILI BKA ÖRNEKLERİ
3.1. Avrupa Birliği Bölgesel Kalkınma Politikası
Avrupa Birliği, bölgesel politikası için giderek artan miktarlarda tahsis edilen kaynakların uygulama boyutu için yeni bir yaklaşım geliştirmiştir. Bu yaklaşıma göre, proje bazlı uygulamalardan ‘stratejik programlama’ mantığına geçilmiş; ‘ortaklık’, ‘katkısallık’ ilkeleri ile, ‘Topluluk çapında ortak belirlenen hedeflere göre yardım alacak bölgelere yoğunlaşma’ ve ‘ortak finansman’ uygulamaları benimsenmiştir.
AB kaynaklarını harcamanın ön koşulu olarak, tüm yardım alan bölgeler için, NUTS sınıflandırması temelinde bölgesel gelişme planları hazırlanması gerekliliği getirilmiştir. Bu yaklaşımın merkezinde ise, bölgesel ve yerel aktörlerin ortaklığı ile oluşturulan ve uygulanan bölgesel kalkınma stratejileri yer almıştır.
1993’te sınırların açılması en dezavantajlı konumdaki bölgeler için ek bir sorun oluşturmuştur. Zira sermaye ve insan kaynaklarını çekmek için en iyi konumda bulunan bölgelerin tek pazardan en çok yararı sağlaması riski bulunmaktaydı. İşte bu nedenle Avrupa Tek Senedi ile ekonomik ve sosyal kohezyon(kaynaşma) hedefinin, Birliğin çeşitli bölgeleri arasındaki farklılıkları azaltma isteğinin, tek pazarın vazgeçilmez bir öğesi olduğu kabul edilmiştir. Ancak sadece tek pazarın olabildiğince iyi işlemesinin sağlanması değil, aynı zamanda ekonomik yakınsama ölçülerine (fiyat istikrarı, kamu maliyesi, kurlar ve faiz oranları) uygun olarak ekonomik ve parasal birliğin temellerinin atılması gerekliliği ortaya çıkmıştır.[8]
Avantajlı bölgelerin dezavantajlı bölgelere karşı meydan okumalarının karşılanması için Yapısal Fonlar’ın kaynakları gittikçe arttırılmıştır. Birliğin yapısal önlemlerinin çok büyük bir kısmı, Yapısal Fonlarla karşılanmaktadır. Bu bağlamda belli başlı fonlar;
Ø 1975’te oluşturulmuş olan Avrupa Bölgesel Gelişme Fonu (ABGF) sadece en dezavantajlı konumdaki bölgelere yardım sağlamaktadır. Bu yardım öncelikle üretici yatırımlar, altyapı ve küçük işletmelerin geliştirilmesi üzerinde yoğunlaşmaktadır.
Ø Avrupa Sosyal Fonu (ASF), mesleki eğitim ve istihdam yardımı üzerinde yoğunlaşmıştır.
Ø Avrupa Tarımsal Rehberlik ve Garanti Fonu’nun (ATRGF) Rehberlik Bölümü, tarımsal yapıları ve kırsal gelişmeyi desteklemektedir.
Ø Balıkçılıkta Rehberlik İçin Mali Araç (BRMA) ise 1993’ten bu yana balıkçılık sektörünün uyumuna yardımcı olmaktadır.
Ø Kohezyon Fonu, mevcut yapısal fonları yanı sıra çalışmak üzere Maastricht Antlaşması ile kurulmuştur. Amacı, 1992 yılında kişi başına GSYİH’ları topluluk ortalamasının %90’ından daha düşük olan Yunanistan, Portekiz, İrlanda ve İspanya’nın herhangi bir yerindeki çevreyle ve Avrupa ölçeğindeki ağlarla ilgili projelerin desteklenmesi yoluyla bu ülkelerin ekonomik ve parasal birliğe hazırlanmalarına yardımcı olunmasıdır.
Ø Avrupa Yatırım Bankası (AYB), ekonomik ve sosyal kohezyona destek sağlamak üzere krediler açmaktadır.
Bazı bölgelerin dezavantajlı konumda bulunmasının nedenleri çok eskilere dayanmakta ve yapısal çözümleri gerekli kılmaktadır. Birlik, çözüm arayışı içinde iyi tanımlanmış ölçütlere dayanan 6 Gelişme Hedefi kullanarak ekonomik ve sosyal öncelikleri tanımlamıştır.
Ø Hedef 1 : Gelişme düzeyi bakımından geri kalmış olan bölgeleri kapsamaktadır. Bunlar genelde kişi başına GSYİH’sının topluluk ortalamasının %75’inin altında kaldığı bölgelerdir. Bunun için de; doğrudan üretime yatırım, altyapı sağlanması, küçük firmalara çeşitli hizmetlerin sağlanması, istihdam yatırımları gibi konulara önem verilmektedir.
Ø Hedef 2 : Sanayinin gerilemekte olduğu bölgeleri kapsamaktadır. Önlemleri daha çok istihdam çekici koşullarla firma kuruluşu üzerinde yoğunlaşmıştır.
Ø Hedef 3 : Topluluğun her yerindeki uzun dönemli işsizler, iş arayan gençler ve işgücü piyasasının dışında kalma tehlikesiyle karşı karşıya olanları kapsamaktadır. İstihdam ve eğitim olanaklarından yararlanma üzerinde durulmaktadır.
Ø Hedef 4 : Topluluğun her yerinde istihdam durumları sanayi ve üretim sistemlerindeki değişimlerin tehdidi altında olan işçileri kapsamaktadır. Önlemleri yeni beceriler üzerinde yoğunlaşmıştır
Ø Hedef 5a : Topluluğun her yerindeki çiftçiler, balıkçılar ve üretim yapılarındaki değişimlerle karşı karşıya olan sektörlerin ürünlerinin işlenmesinde veya pazarlanmasında çalışanlar içindir. Amaç, bu sektörlerin modernizasyonuna ve ekonomik duruma uyumuna katkıda bulunmaktır.
Ø Hedef 5b : Sosyo-ekonomik gelişme düzeyi düşük olan ve ayrıca şu üç ölçütten ikisini karşılayan, kritik durumdaki kırsal yöreler; tarımda yüksek istihdam oranı, düşük tarımsal gelir düzeyi ve düşük bir nüfus yoğunluğu ya da yüksek göç oranı, dikkate alınmaktadır. Önlemleri öncelikle kırsal yörelerde alternatif faaliyetlerin özendirilmesine yöneliktir.
Ø Hedef 6 : Nüfus yoğunluğu çok düşük olan yöreler içindir. (Kilometrekare başına nüfusun 8’den az olduğu yöreler.) Önlemlerinin temel amacı insanları, genellikle uzak olan bu bölgelerde kalmaya teşvik etmektir.
İster ulusal düzeyde isterse Birlik düzeyinde başlatılmış olsun, kısmen Yapısal Fonlar’dan finanse edilen bölgesel gelişme programları her durumda üye devletlerdeki ilgili merciler tarafından önerilmektedir. Komisyon tarafından onaylandıktan sonra ilgili ulusal veya bölgesel merciler (Bölgesel Kalkınma Ajansları) tarafından uygulanmaktadır. Önlemlerin ve projelerin uygulanması, bölgelerin, üye devletlerin, sorumlu kuruluşların ve Komisyon’un temsil edildiği İzleme Komiteleri tarafından denetlenmektedir. Komiteler programların uygulanmasını kontrol etmekte ve gerekli durumlarda programların tabi olacağı yeni esasları saptamaktadırlar.
Avrupa Birliği’nin bölgesel politikası, üye devletlerin politikalarını tamamlamakta ve bunları bir Avrupa bağlamına yerleştirmektedir. Zira bölgesel kalkınma ajansları; öncelikli olarak yerel yönetimlere; ardından yerel yönetimlerin bölgesel yönetime bağlı olmasından dolayı bölgesel yönetime; bölgesel yönetimlerin ulusal yönetime bağlı olmasından ötürü ulusal yönetime ve son olarak da ulusal yönetimlerin AB yönetimine bağlı olmasından ötürü de AB yönetimine bağlıdırlar. Buna “yukarıdan aşağıya sendromu(top down syndrome)” da denmektedir.[9]
3.2. AB Dahilinde Faaliyet Gösteren BKA’lar İle İlgili Genel Bilgiler
AB dahilinde faaliyet gösteren 134 BKA’nın üyesi olduğu EURADA’nın ifade ettiği üzere Avrupa Birliği’ne üye ülkelerde faaliyet gösteren BKA’lar; devletler, bölge yönetimleri, sivil toplum örgütleri, özel sektör ve endüstri demetleri ile sürekli ilişkiler içerisindedirler ve ortak çalışmalar yürütürler.
EURADA’nın belirlediği politika doğrultusunda BKA’ların banka dışı finans hizmetleri bulunmaktadır ve bunlar şöyle sınıflandırılabilir :
- Business Angels (informal girişim sermayesi)
- Mikro borçlar
- Kamu sübvansiyonları
- Seed capital
- Yerel girişim sermayesi ve yakınlık kredilerinin mobilizasyonu
- KOBİ’ler ve bankalar arasında arabuluculuk
- Garantilerin tahsisatının yapılması
- Faizsiz ve/veya garantisiz borçlar
- Factoring
- Leasing
Avrupa Birliği’nin bölgesel kalkınma politikası doğrultusunda özel önem verdiği BKA’ların görevleri de AB tarafından ayrıntılı olarak belirtilmiştir. Bunlar;
1. Genel ve sektörel kalkınma stratejileri geliştirmek
2. Piyasa başarısızlıklarını gidermek
3. İşletmelere destek altyapı hizmetleri sağlamak
4. Yenilik alanında farkındalık yaratmak
5. KOBİ’ler için finansal hizmetler vermek
6. Yabancı yatırımcıları bölgeye çekmek
7. Değişikliklere eşlik etmek
8. Yerel/Bölgesel otoritelere bölgesel stratejiler konusunda tavsiyeler vermek
9. Girişimcilere eğitim ve tavsiyeler vermek
10. Finansal mühendislik
11. Endüstriyel parklar ve kuluçkalar yaratmak
12. Mesleki yetiştirme kursları açmak
13. Uluslararası ortaklık anlaşmaları hazırlamak
14. Firma klüpleri ve demetleri yaratmak
15. Geleceğe dönük senaryolar oluşturmak
Görüldüğü üzere, daha önce BKA’ların faaliyetlerine yönelik yaptığımız genel sınıflandırmadan çok daha ayrıntılı ve bu yolla Avrupa’daki BKA’lara çok daha fazla sorumluluk yükleyen bir sınıflandırma söz konusudur. Bunlar arasından işletmelere yönelik olan spesifik hizmetler ise şu şekilde sınıflandırılmaktadır:
1. Şirket kuruluş desteği
2. Ödenek ve krediler
3. Teknoloji ve ulusallaşma alanlarında büyüme desteği
4. İç yatırım desteği ve yatırım sonrası bakım hizmetleri
5. Yeteneklere dikkat çekilmesi[10]
Avrupa Birliği kendisine bağlı BKA’ların görevleri, yetki alanları, kuruluş şekilleri vs. konusunda bu kadar ayrıntılı politikalar belirlemiş olmasına rağmen AB içindeki BKA’lar arasında da hem insan kaynakları hem de finansal varlıklar bakımından farklılıklar vardır. Örnek vermek gerekirse;
n İngiltere : Advantage West Midlands Bölgesel Kalkınma Ajansı
- 250 çalışan
- 430.000.000€’luk bütçe
n Fransa : Midi-Pyrénées Expansion Bölgesel Kalkınma Ajansı
- 27 çalışan
- 3.175.000€’luk bütçe
n İrlanda : ASNM Nordmilano Bölgesel Kalkınma Ajansı
- 30 çalışan
- 9.000.000€’luk bütçe
3.3. Avrupa’dan Başarılı BKA Örnekleri
3.3.1. Stuttgart BKA’sı : Bölgesel Yenilik Yaratma ve Geliştirme Konusunda Ödüllü Bir BKA
Son zamanlarda bölgesel kalkınma konusunda üzerinde sıkça durulan konulardan biri de bölgeler arası ekonomik yakınsama ve ıraksama olmuştur. Şekil 1 de görüldüğü üzere bölgeler arası ekonomik yakınsama ve ıraksamayı belirleyen bazı öğeler bulunmaktadır.
ŞEKİL - 1 : Bölgeler arası Ekonomik Yakınsama ve Iraksamayı Belirleyen Öğeler
Kaynak: Christian
Saublens, “EU Policy Update”, http://www.eurada.org.
Bir bölgenin diğer bölgelerden ıraksayarak gelişmesini sağlayan temel öğelerden ikisi Know-How ve Lojistik‘tir. EURADA’nın yaptığı bu tespite en güzel örnek sanırız Almanya’nın Stuttgart Bölgesi olacaktır. Zira burada yapılan yatırımlar daha çok lojistik, telekomünikasyon, internet ve yazılım sektörlerinedir.[11]
Stuttgart Bölgesi, Almanya’nın güneyinde 2,6 milyon nüfuslu ve oldukça gelişmiş bir endüstriyel altyapıya, teknolojik düzeye ve yüksek yaşam kalitesine sahip bir bölgedir. Bölge, Avrupa’nın en önemli ve en başarılı ekonomi merkezlerinden biridir. Zira bu bölgede Chrysler, Porsche, Bosch, Hewlett-Packard ve IBM gibi dünyaca ünlü ve büyük şirketler faaliyet göstermektedir. Behr, Kärcher, Märklin ve Trumpf gibi bu bölgede faaliyet gösteren firmaların adları ise dünyada yenilik ve kaliteyle birlikte anılmaktadır.
Bölge, yenilik ve kalkınmayı destekleyici sağlam kurumlara sahiptir. Günümüzde bölgede, Almanya’nın en iyi bilimsel, akademik araştırma kurumları patent uygulamaları üzerine ciddi çalışmalar yürütmektedir. Bölge 2 kez AB’nin “Award of Excellence of Innovative Regions (Yenilikçi Bölgeler İçin Başarı Ödülü)” adlı ödülüyle ödüllendirilmiştir.
Stuttgart Bölgesel Kalkınma Ajansı, bölgede faaliyet gösteren firmalara uzun vadede yenilikçi olabilmeleri için uygun ortam ve şartları sunmakla yükümlüdür. Bölgesel ağlar ve endüstri demetleri kurarak ve işletmeler, eğitim sistemi ve araştırma kurumları arasında bağlantılar oluşturarak bölgenin ekonomik ve yapısal açıdan güçlü olmasını sağlamaktadır.
Bölgenin tam anlamıyla bir bilgi merkezi olduğu söylenebilir. Bu özelliğini bilgi yoğun ürün ve hizmetlerin üretiminden almaktadır. Ancak bölgede riskler de söz konusu durumdadır. Zira her geçen gün bilgi yoğun ürünlerin ürün yaşam devirleri kısalmakta ve uluslar arası rekabet daha da sertleşmektedir.
Öte yandan bölge, Avrupa’da Arge harcamalarının ve patent uygulamalarının en yoğun gerçekleştirildiği bölgedir.
Stuttgart BKA, sadece bölgedeki firmaların rekabetçiliğini arttırmakla kalmayıp, aynı zamanda bölgedeki işgücünün yetenek seviyesini yükseltmekte, yenilikçi girişimleri teşvik etmekte ve bölge ekonomisinin makro anlamda stabil olması için çalışmalar yürütmektedir. Stuttgart BKA, kendisi, bölge için bir “bölgesel yenilik politikası” geliştirmiş ve uygulamaya koymuştur. Bu politikaya göre belli projeler için araştırma kurumları ve şirketlerden oluşan belli gruplar oluşturulmuştur. Bunlar birlikte çalışarak bu projeleri uygulamaya koymaya başlamışlardır.
3.3.2. Viyana Bölgesel Kalkınma Ajansı – Uluslar arası Kongreler ve Ticaret Konusunda Başarılı Bir BKA
Avusturya’da “Vienna Business Agency” adı altında faaliyet gösteren Viyana Bölgesi Kalkınma Ajansı, Avrupa’nın en başarılı kalkınma ajanslarından biri olarak sayılmaktadır. Viyana’daki iş ortamına, özellikle yenilik alanında yardımlarda bulunarak rekabetçilik anlamında katkıda bulunma amacıyla kurulmuştur.
Verdiği hizmetler arasında; girişimcilere, yeni kurulan şirketlere ve yatırımcılara, alanlarında profesyonel danışmanlarla danışmanlık hizmetleri sunmak; organize sanayi bölgeleri ve küçük sanayi sitelerinin gelişimine yönelik stratejiler oluşturmak ve uygulamak; gelişmiş teknolojinin tertibinin ve uygulanmasının sağlanması ve bu amaca yönelik merkezlerin oluşturulması; Avusturya ve AB bölgeleri ile stratejik iş birlikleri organize etmek ve iletişimi sağlamak yer almaktadır. 20 senedir faaliyet gösteren ajans, aynı zamanda kalkınma trendlerini analiz ederek politika yapıcılara rehberlik etmektedir.
Kalkınma ajansının başarısını kanıtlayan en önemli göstergelerden biri ise faaliyet gösterdiği Viyana’nın Bratislava bölgesi ile Slovakya arasındaki ticaretin Kasım 2005 itibariyle Merkezi Avrupa’daki ticarette 3. sırayı almış olmasıdır. Raiffeisen Landebank tarafından oluşturulan dinamik ekonomik aktivite endeksinde 655 puan alan Viyana, Berlin ve Münih gibi oldukça büyük kalkınma ajanslarının faaliyet gösterdiği bölgeleri oldukça gerisinde bırakmıştır. Ayrıca Uluslar arası Kurumlar Birliği (UIA) Ağustos 2005 itibariyle Viyana Kalkınma Ajansı’nı başarılı uluslar arası kongre ve konferanslar düzenlemede ikinci seçmiştir. 2005 yılında düzenlediği 219 uluslar arası kongre ile ajans, 221 uluslar arası kongre düzenleyen Paris’e birinciliği çok az bir fark ile kaptırmıştır.[12]Ajansın başarısının önemi, Paris’te faaliyet gösteren Bölgesel Kalkınma Ajansı’na göre daha az maddi imkanlarla ve daha küçük bir bölgede bu başarıyı yakalamış olmasında yatnaktadır.
3.3.3. Güney Batı (South West) Bölgesel Kalkınma Ajansı : Uzun Vadeli Yatırım ve
İstihdam Yaratmada Başarılı Bir BKA
İngiltere’nin güney batı bölgesi, ülkenin coğrafi açıdan en büyük bölgesidir. South West Regional Development Agency (Güney Batı Bölgesel Kalkınma Ajansı), İngiltere için çok önemli olan bu bölgeye yönelik stratejik kalkınma planları geliştirmekte ve başarıyla uygulamaktadır. Eden Projesi gibi başarılı kalkınma planları uygulayan ajans, bölgeye yoğun yabancı yatırım çekerek ülke ekonomisine de katkıda bulunmaktadır. Ayrıca ajans, çevresel, kültürel ve sportif aktivitelere de önem ve ağırlık vererek bölgede sürdürülebilir bir kalkınmaya öncülük etmektedir.
South West Bölgesel Kalkınma Ajansı bünyesinde çalıştırdığı iktisadi zeka (economic intelligence) grubu sayesinde yılın her çeyreğinde ekonomik analizler yapabilmekte ve yayınlayabilmektedir.
Bu ve benzeri birçok çaba sayesinde İngiltere’nin güney batı ekonomisi 20 yıldır düzenli bir şekilde gelişmesine devam etmektedir. Bunda son 10 senedir yaratılan yeni iş imkanları ve bu sayede 300.000 ek istihdamın sağlanmış olmasının payı büyüktür.
Güney Batı İngiltere’de 240.000 adet işletme faaliyet göstermektedir. Bunlardan bir çoğu 10 ve daha az çalışanı olan mikro işletmeler olmakla birlikte, Avon gibi bazı çokuluslu şirketlerin ana merkezleri de bu bölgede bulunmaktadır. İstihdamın beşte ikisi, 100 kişiden fazla çalışanı olan büyük işletmelerce sağlanmaktadır.
Bölgenin en önemli özelliği, içerisinde faaliyet gösteren firmaların İngiltere’nin diğer bölgelerine kıyasla daha uzun süredir faaliyet göstermeleridir. Yani bu bölgeye yerleşen firmalar kalıcı olmaktadır. Bunda, bölgenin, ülkedeki en kalifiye işgücüne sahip olmasının da etkisi büyüktür. Uzun vadeli yatırımlar işgücü döngüsünü de azaltmakta, istihdamda istikrar sağlamaktadır.[13]
4. TÜRKİYE’DE BÖLGESEL KALKINMA VE BKA’LAR
Gelişmiş ülkelerde yıllardır tartışılan bölgesel kalkınma kavramının, ülkemizde VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda ilk kez ayrıntılı olarak ele alındığı, önceki planlar döneminde ise yalnızca belirli bölgelere yönelik ve kısıtlı olarak ele alındığı görülmektedir. Türkiye’nin yakın diyebileceğimiz bir geçmişe kadar ekonomisinin kapalı olması, bölgesel kalkınmaya yönelik araştırmalar için yeterli kaynak tahsisinin yapılmamış olması ve kalkınma planları hazırlanırken bilime değil tecrübeye önem verilmiş olması bunun başlıca nedenlerinden sayılmaktadır.
4.1. Türkiye’de Uygulanan Bölgesel Kalkınma Politikası ve BKA Oluşturma Çabaları
8. Ulusal Kalkınma Planı, Türkiye’nin bölgelerinin kalkınmasına yönelik önceki kalkınma planlarından daha derinlemesine çözüm önerileri getirmeye çalışırken, Türkiye’nin dahil olduğu bölgelerdeki stratejik konumundan maksimum düzeyde yararlanmasına yönelik yeni saptama ve hedeflemelerde de bulunmuştur.
8. Planda, sadece Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri’nin kalkınmasından değil, Türkiye’nin gelişme potansiyeli olan diğer bölgelerinin kalkınmasından da söz edilmiştir. Bu açıdan bakıldığında 8. Kalkınma Planı’nın önceki planlara göre daha kapsamlı ve daha yenilikçi olduğu söylenebilmektedir.[14]
Yeni plan çerçevesinde, devlet yardımlarının uygulanmasında karmaşık hale gelen bölge ve yöre tanımlamalarının, desteğin etkinliğini arttırmak üzere yeniden tanımlanması kararlaştırılmıştır. Türkiye’nin sanayi haritası çıkarılarak, birbirini besleyen, birbirinin altyapısını tesis eden yatırımlar ile bölgesel gelişmeye yönelik projelerin desteklenmesi hedeflenmiştir. Yatırımlarda devlet yardımları politikalarının belirlenmesinde, bölgelerin sosyoekonomik yapıları ve potansiyelleri dikkate alınmaya çalışılmıştır. Gelir dağılımı dengesizliklerinin en aza indirilmesi, bölgesel gelişmenin hızlandırılması ve rasyonel kaynak dağılımı açısından önem taşıyan, bölge planlarıyla uyumlu,il düzeyinde İl Gelişme Planları çalışmaları başlatılmıştır. Ancak koordinasyon merkezleri yeterince güçlendirilememiştir. Ayrıca 8. Beş Yıllık Ulusal Kalkınma Planı’nda BKA’lara tanım olarak dahi yer verilmemiş olması dikkat çekici bir noktadır.
Bilindiği gibi küreselleşme süreci beraberinde getirdiği yapısal uyum politikaları ile bir çok konuda özgün süreçler ve araçlar geliştirilmesini gerekli kılmıştır. Bu süreçte Türkiye'ye de konumuzla ilgili olarak AB tarafından bölge planlamanın yeni bir anlayışla ele alınması gerektiği ve bunun aracının da Bölgesel Kalkınma Ajansları olduğu dayatılmaktadır. Bu konu ilk kez AB'ye tam üyelik müzakereleri sürecindeki Katılım Ortaklığı Belgesi’nde orta vadede yapılması gereken işler kapsamında belirtilmiştir. (Daha sonra yeniden düzenlenen 14 Nisan 2003 tarihinde kabul edilen Katılım Ortaklığı Belgesi’nde kısa vadeli hedefler arasında sayılmaktadır.) Bu çerçevede 22 Eylül 2002 tarihli Bakanlar Kurulu kararında, bölgelerin sosyo-ekonomik analizlerinin yapılması, bölgesel politikaların belirlenmesi ve AB Bölgesel İstatistik Sistemi ile karşılaştırılabilir veri tabanı oluşturulması amacıyla ülke genelinde üç düzeyde istatistiki bölge birimleri oluşturulmuştur. (NUTS projesi olarak da bilinmektedir.) Bu sınıflandırmada Düzey 3 kapsamındaki istatistiki bölge birimleri 81 adet olup il düzeyindedir. Her il istatistiki bölge birimini tanımlamakta, Düzey 2 istatistiki bölge birimi Düzey 3 kapsamındaki komşu illerin gruplandırılması sonucu tanımlanmış olup 26 adettir. Düzey 1 istatistiki bölge birimi ise Düzey 2 istatistiki bölge biriminin gruplandırılması sonucu tanımlanmış olup 12 adettir. Bölgesel Kalkınma Ajansları bu sınıflandırmada merkezleri de belirtilmiş olan Düzey 2 kademesinde 26 ayrı bölgede kurulacak birimlerdir. Bu istatistiki bölge birimlerinin oluşturulması AB’ye uyum kapsamında atılan “emin” adımlardan biri olarak düşünülmektedir.
Ayrıca kamu yönetimi reformu çerçevesinde bölgesel kalkınma ajansları, daha önce de belirttiğimiz gibi mevcut yönetim yapısında varolmayan yeni bir kademe olarak yaratılan kamusal yada yarı kamusal bir özellik taşıyan, özel kanun ve tüzüklerle kurulmuş ve bölgedeki şirket, STK ve yerel otoritelerle iş birliğini hedefleyen kuruluşlar olarak, Nisan 2003 "Kamu Yönetimi Temel Kanun Tasarısı Taslağı"(KYTK)’nın 25. maddesiyle yerleştirilmeye çalışılmaktadır. 25. madde: "ulusal kalkınma planı ile uyumlu olarak İstatistiki Bölge Birimi - 2 düzeyinde araştırma yapmak, katılımcı yöntemlerle gelişim stratejileri oluşturmak, iller arası koordinasyonu sağlamak, kamu-özel kesim ve STK arasında iş birliğini arttırmak, bölgesel gelişimi hızlandırmak ve özel girişimciliği desteklemek amacıyla bölge kalkınma ajansları kurulur." şeklinde düzenlenmiştir. Ancak konuya ilişkin çalışmalar "Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Kurulması Hakkında Kanun Tasarısı Taslağı" başlıklı ayrı bir yasa hazırlığına konu edildiğinden mevcut hüküm daha sonraki taslaklarda yer almamıştır.
Kamu Yönetimi Temel Kanun Tasarısı Taslağının hayata geçirilmesini kolaylaştıracak ve AB'nin istemine göre Türkiye'yi yönetim açısından bölgelere ayıracak Bölgesel Kalkınma Ajansı Tasarı Taslağı 2 ayrı taslak şeklinde düzenlenmiştir. Taslak I ve II’ yi önce biçimsel olarak karşılaştırdığımızda ilk taslağın 24 madde’ den daha sonraki taslağın ise 19 madde’ den oluştuğunu görmekteyiz. Taslak II’ de bazı maddeler birbirleri ile birleştirilirken bazı maddeler de kaldırılmıştır. Ayrıca Bölgesel Kalkınma Ajanslarının; Taslak I' de : amaçları, kuruluşları, statüleri, görev ve yetkileri, organları, personel rejimi ve bütçesi belirlenmiş, Taslak II’de de temelde bir çok özellik Taslak I’ deki ile aynı olmakla beraber bir takım ufak değişiklikler yapılmıştır. Örnek olarak, statüler başlığı altında Taslak I’ den farklı olarak Ajansların statüleri DPT’nin bağlı olduğu bakana ilişkili bir kamu kuruluşu olarak tanımlanmıştır.
Tüm bu yasal prosedürün ardından Türkiye’de şu an kuruluş aşaması devam eden bir bölgesel kalkınma ajansı mevcuttur. Adana ve Mersin illerini kapsayan bölgede faaliyet gösterecek olan Çukurova Bölgesi Kalkınma Ajansı, Türkiye’de pilot uygulama olarak belirlenmiştir.[15]
Bu çerçevede Çukurova Bölgesi Kalkınma Ajansı ve diğer kurulacak Bölgesel Kalkınma Ajansları’nın Türkiye’ye neler kazandıracağının incelenmesi gerekmektedir.
4.2. BKA’lar Türkiye’ye Ne Kazandıracak?
Bilindiği üzere Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajansları’nın kurulması için hazırlanan taslakta 12 bölgede 26 ayrı BKA kurulması planlanmıştır. Böylelikle her bölgenin kendine has potansiyelleri daha iyi değerlendirilebilecek ve parçadan bütüne bir anlayışla bölgelerin kalkınması sayesinde ülkenin kalkınması sağlanacaktır.[16] Öte yandan Türkiye’de bölgesel kalkınma anlayışının yerleşmeye başlaması ve BKA’lar oluşturmak yolunda çalışmalar yapılması kanımızca bu kadar basit bir hedef ile açıklanamaz. Zira Türkiye’de kurulacak BKA’ların Türkiye’ye kazandıracakları çok daha kapsamlı düşünmeyi gerektirmektedir. Dolayısıyla bu noktada, BKA’ların Türkiye’ye neler kazandıracağını açıklamak yerinde olacaktır. Etkin bir şekilde faaliyet gösteren BKA’lar;
Ø Öncelikle bölgelerde endüstriyel ağların ve demetlerin gelişmesini sağlayacaklardır. Böylelikle firmalar pozitif dışsallıklar elde ederek yığın ekonomilerinden yararlanabileceklerdir.
Ø Endüstri demetlerinin üniversitelerle işbirliği içinde çalışmasını sağlayarak, iş yaşamından kopuk faaliyet gösteren üniversiteleri endüstriyel faaliyetlerin içine çekeceklerdir.
Ø Yoğun araştırmalar ve fizibilite çalışmalarıyla bölgelerin gerçek potansiyellerini tespit edecekler ve bölgeye en uygun endüstri kolunun gelişmesini teşvik edeceklerdir.
Ø Bölgelerdeki KOBİ’lere piyasa hakkında bilgi sunabilecekler, böylelikle gelişmekte olan ülkelerin ortak sorunlarından olan “sınırlı bilgi” problemini ortadan kaldıracaklardır.
Ø Bölgelerindeki ekonomiyi geliştirmelerinin, KOBİ’lere destekte bulunarak büyümelerini teşvik etmelerinin ve yabancı sermaye çekmelerinin sonucu olarak bölgede işsizlik seviyesini azaltacaklardır.
Ø Sosyal gelişmeye yönelik uygulamalarıyla bölge ekonomisinin gelişmesinden ziyade “kalkınmasını” sağlayacaklardır.
Ø Avrupa Birliği’ne üye olmak için yoğun çabalar gösterdiğimiz bu yıllarda, AB’ye katılmak üzere ülkemiz açısından iyi bir referans noktası olacaklardır. Zira AB bölgesel kalkınma politikalarına ayrı bir önem vermektedir.
Görüldüğü üzere, Türkiye’de etkin BKA’lar kurmak ekonomik kazanımların yanı sıra sosyal kazanımlar da getirecek, sonuçta bölgelerin kalkınmasıyla tüm ülke ekonomisinin kalkınması sağlanabilecektir.
5. SONUÇ
BKA’lar, son yıllarda gelişmiş ülkelerin bölgesel kalkınma politikalarının vazgeçilmez bir parçası olmuşlardır. Bu bağlamda, 90lı yılların ikinci yarısından itibaren AB üyesi pek çok ülkede birçok BKA kurulmuştur. Bunlar arasında Almanya’dan Stuttgart Bölgesel Kalkınma Ajansı, İngiltere’den Güney Batı Bölgesel Kalkınma Ajansı ve Avusturya’dan Viyana Bölgesel Kalkınma Ajansı gibi bölgelerine sürdürülebilir kalkınma konusunda hizmet veren ve başarılarıyla dünyaya seslerini duyurabilmiş bölgesel kalkınma ajansları bulunmaktadır. AB ile müzakere süreci devam etmekte olan Türkiye’de ise, bu gelişmelere son üç yıla kadar yabancı kalınmış, 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda dahi BKA’lar ile ilgili herhangi bir maddeye yer verilmemiştir. Ancak son 2 yıldır Türkiye’de BKA’lar kurulması yolunda hazırlanan taslak metinler ve yasa tasarıları ile en azından konuya dikkat çekilmesi sağlanmıştır. Yine de BKA’ların kurulması ve işletilmesi konusunda Türkiye’nin önünde henüz uzun bir yol ve yapılması gereken pek çok şey vardır. Yapılması gerekenleri kısaca sıralayacak olursak karşımıza şöyle bir liste çıkacaktır;
Ø Öncelikle BKA’ların üstleneceği görevler ve yetki alanları ayrıntılı olarak belirlenmelidir.
Ø BKA’ların yönetim kurulları tarafsız kişilerden oluşturulmalıdır.
Ø BKA’lar bünyesinde rüşvet ve yolsuzlukların baş göstermemesi için sıkı bir denetim sistemi kurulmalıdır.
Ø BKA’ların etkili finansmanı sağlanmalıdır. Bu konuda özel şirketlerle ve AB Fonu ile koordineli olarak çalışılmalıdır.
Ø BKA’ların yerel kuruluşlarla uyumlu çalışmaları sağlanmalıdır.
Ø Bir BKA’nın sadece kendi bölgesiyle sınırlı kalmayıp diğer bölgelerde faaliyet gösteren BKA’lar ile işbirliği içinde çalışması teşvik edilmelidir.
Ø Üniversitelerle BKA’lar ortak çalışmalıdır.
Ø İşletmeler, bölgelerindeki BKA’ların kendilerine ne tür avantajlar sağlayacakları konusunda ayrıntılı olarak bilgilendirilmelidir.
Ø Tüm bunların yanı sıra, kamuoyu BKA’ların nasıl işlediği, hangi amaçlarla kurulduğu ve sağlayacağı faydalar konusunda bilinçlendirilmelidir.
Ancak ve ancak bu sayılanların gerçekleştirilmesiyle etkin BKA’ların faaliyet göstermesi sağlanacak ve bu yolla da bölgelerimizde sürdürülebilir kalkınma yolunda önemli adımlar atılabilecektir.
Küreselleşme kavramı sanıldığı gibi tüm sınırlar ve kısıtlamalar ortadan kaldırılarak dünya ekonomisinin tek bir pazar haline getirilmesi değil, aksine dünya ekonomik kapasitesinin arttırılması için bölgesel potansiyellerden maksimum düzeyde faydalanılmasıdır. Bu nedenle bölgesel politikalar yeni ekonomik düzende eskisinden çok daha farklı sac ayakları üzerine oturmaktadır. Yeni ekonomide bölgesel politikalar; bilgi, iletişim, sürdürülebilir kalkınma, küresel rekabet, sosyal sermaye ve soyut varlıklar gibi kavramlarla şekillenmektedir. Artık coğrafi ve zamansal sınırlar ortadan kalkmış ve endüstri demetleri, yerel ağlar, yönetişim ve fiziksel olmayan yatırımlar ortaya çıkmıştır. Önemli olan, bu gelişmelerin farkına varabilmek ve bölgesel anlamda sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak üzere değişimle paralel adımlar atmayı başarabilmektir.
Bu noktada Türkiye son yıllarda attığı adımlarla kendine bir anlamda özeleştiri getirmiş ve gelişime yüzünü dönmüştür. Ancak şüphesiz Türkiye, Avrupa ülkelerini bölgesel kalkınma anlamında yakalayabilmek için çok daha hızlı hareket etmek zorundadır. Avrupa’nın Bölgesel Kalkınma Ajansları konusunda yaşadığı deneyimler göstermiştir ki; bu kurumlar, günümüzde sürdürülebilir bölgesel kalkınmanın vazgeçilmezleri haline gelmiştir. Türkiye’de de politika yapıcılar Avrupa’daki gelişmeleri daha yakından takip etmeli ve Türkiye’de de tıpkı AB üyesi devletlerde olduğu gibi, etkin Bölgesel Kalkınma Ajansları’nın kurulması çalışmalarını hızlandırmalıdırlar.
KAYNAKÇA
Akpınar, Rasim. “Bölgesel Gelişme Politikalarında Yaşanan Değişim : Yeni Bölgeselleşme Paradigması ve Uygulamaları”. Devlet Planlama Teşkilatı Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü. 2004. http://www.dpt.gov.tr. (12.11.2005).
Avrupa Komisyonu. “Avrupa Bölgesel Gelişmenin Hizmetinde”. Avrupa Birliği Bölgesel Politika Dergisi, 2000.
Campbell, Tim. “City Rounds – Round 1 : Agency and Action in Urban and Regional Development Milan, Madrid, EU, OECD, London, Dublin.” WBI. 2004. http://www.worldbank.org (16.11.2005).
DPT. “8. Beş Yıllık Kalkınma Planı”. http://www.dpt.gov.tr. (15.04.2005).
Erdemirci, G. Aytül. 2002. “Bölgesel Kalkınma Ajansları”. http://www.ceterisparibus.net. (03.02.2004).
EURADA. “England’s Regional Development Agencies”. http://www.eurada.org/members. (15.11.2005).
EURADA. “Eurada Activity Report 2004”. 2005. http://www.eurada.org. (15.11.2005).
EURADA. “Regional Intelligence”. http://www.eurada.org (14.11.2005).
European Union Commission. “Working For The Regions”. Regioanal Development Magazine, 2004.
Gemici, Hacer. “Türkiye 12 Bölgeye Ayrılıp Kalkınacak”. http://www.sabah.com.tr. (19.03.2005).
Internethaber. “Bölgesel Kalkınma Ajansları Geliyor”. (Mayıs 2005) http://www.internethaber.com/mayıs. (30.11.2005).
Oyan, Oğuz. “Bölgesel Kalkınma Ajansları”. (29.03.2005). http://www.birgun.com.tr. (15.05.2005).
Saublens, Christian. “Development Agencies in Europe”. EURADA. http://www.eurada.org (22.05.2005).
Saublens, Christian. “EU Policy Update”. http://www.eurada.org. (23.11.2005).
South West of England Regional Development Agency. “Economics Review”.
http://www.southwestrda.org.uk/region/economy.shtm . (29.11.2005)
Stuttgart Region Economic Development Corporation. “The Stuttgart Region – The Location for Growth and Innovation”. 2005. http://www.region-stuttgart.de. (24.11.2005).
Şaman, Kadri. “Mersin Kalkınma Ajansı”. Mersin Kalkınma ve İşbirliği Konseyi.
(14.11.2004). http://www.mtso.org.tr/mp/contents.php?id=492 . (02.12.2005)
Wiener Wirtscahftsförderungsfonds. “Vienna Business Agency News”.
http://www.wwff.gv.at/wwff.aspx_param_target_is_104465_and_l_is_2.v.aspx .
(25.11.2005).