|
|||||||||
|
Kitap İncelemesi:
Dr. Tekin Memiş’in “Fikri Hukuk Bakımından İnternet Ortamında Müzik Sunumu” Kitabının Değerlendirilmesi
Yrd. Doç. Dr. Hakan Birsenoğul*
Parg. 1. Dr. Tekin Memiş’in Seçkin Yayınları arasında 2002 yılında yayınlanan “Fikri Hukuk Bakımından İnternet Ortamında Müzik Sunumu” isimli kitabı Türkiye’de bu alanda yapılan ilk kitap çalışmasıdır. Kitabın ilginç yönü teknoloji ile hukukun kesişme noktalarının yakalanmış olmasıdır.
Parg. 2. Fikri hukuk bakımından korunan hakların ihlali tehlikesi, bilgisayar ve internet teknolojilerinin yaygın olarak kullanılmaya başlamasından sonra son derece artmıştır. Bunun yanı sıra ihlallerin sınır ötelerinden yapılabilmesi, ayrıca büyük teknolojik donanımların da gerekmemesi kitapta anlatılan ve çözüm getirilmeye çalışılan sorunların büyüklüğünü bir kez daha göstermektedir.
Parg. 3. Kitabın yazarı, önce teknik olarak ortaya çıkan problemleri, özellikle de dünyayı büyük bir müzik kütüphanesine dönüştüren teknolojik sistemleri belirlemiş, sınıflandırmış ve birbirleri ile farklarını ortaya koymuştur.
Parg. 4. “Mp3” olarak isimlendirilen ve müzik eserlerinin dijital ortamda olduğundan daha küçük hacimler halinde bulundurulmasına imkan veren teknoloji beraberinde fikri hukuk sorunlarını da getirmiştir. Merkezi sisteme dayanan müzik değişim programları, dünyaca meşhur örneği olan Napster çerçevesinde incelemiştir. Özellikle Amerika’da yaşanan dava süreci ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır. Merkezi olmayan sisteme dağanan müzik değişim sistemleri de çok bilinen temsilcisi Gnutella etrafında ortaya konulmuştur. Fikri hukuk bakımından değişik hukuk sistemlerinin yaklaşımlarının ayrıntılı bir şekilde ortaya konulması ile eser mukayeseli bir hukuk eseri kimliği kazanmıştır. Yazar, karşılaştırmalı bir metod izleyerek sorunları ele almasının nedenini “internet ortamında yaşanan fikrî hak tecavüzlerinin, sadece bir hukuk sistemi temel alınarak çözümlenmesi”nin imkansızlığı olarak göstermektedir (s.25).
Parg. 5. Eserde ayrıca web sayfalarında müzik sunulması, eserlerin fon müziği olarak kullanılması, eserlere link ve frame verilmesi ile ilgili bağımsız ihlal örnekleri de ayrı bölümlerde incelenmiştir. İnternet servis sağlayıcıların sorumluluğu da benzeri şekilde ayrı bir başlıkta ele alınmaktadır.
Parg. 6. Eserde müzik değişim programları yoluyla eser sahibinin hangi haklarının ihlal edildiği Türk Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu açısından net olarak belirtilmiştir. Çoğaltma ve umuma iletim haklarının bilgisayar ve internet ortamında nasıl cereyan ettiği ve özellikle şahsi kullanım amaçlı çoğaltma hakkının sınırları belirlenmeye çalışılmıştır.
Parg. 7. Eserin en ilgi çekici bölümlerinden biri de “Sekizinci Bölüm”ü oluşturan “İhlallere Karşı Çözüm Arayışları”dır. Bu bölümde değişik ülkelerde uygulanan çözüm denemeleri örnek olarak sunulmuştur. Değişik ülke çözümleri yanında teknik önlemlerin bu bölümde ele alınması esere ayrı bir değer katmaktadır. Özellikle fikri hakların korunması için alınan teknolojik önlemlerin bilgiye ulaşım, haberleşme gibi özgürlükler karşısındaki durumu önümüzdeki yıllarda yoğunlukla tartışılacak konulardan biri olacaktır. Yazar bu noktada bu soruna ve dengeye dikkat çekmekte (s. 159, s. 193), önlem olarak geliştirilen her teknolojinin bu ilkeler çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiğini belirtmektedir.
Parg. 8. Eserin son cümleleri olarak Anton Kolb’dan nakledilen şu görüşler de son derece dikkate değerdir: “Diyalog ve disiplinler arası çalışma, bilimin tek taraflılığını ve yönlülüğünü azaltmaktadır. Disiplinler arası çalışma sorumluluğu gerekmektedir. Hiç bir bilim dalı tek başına amacına ulaşamaz. Bu sebeple ekonomi, kültür, politika, din ve toplumun birlikte çalışmasına ihtiyaç vardır” (s. 195).
Parg. 9. Eserin çağın popüler teknolojisi olan internet ile ilgili olması eserin çekiciliğini artırmaktadır. Buna karşın zaman içinde teknolojinin eskimesi ve yenilenmesi kitabın güncelliğinin kaybolmasına da neden olabilecektir. Yazar da eserine yazdığı önsözde “eserinin bir ilk adım” olduğunu belirtmiş ve bu alanda yeni eserlere olan ihtiyacı vurgulamıştır.